Extra geld en meer personeel klinken als dé oplossing voor de zorgcrisis, maar volgens huisarts en directeur van Positive Health International Karolien van den Brekel ligt de sleutel elders. “We hebben een betuttelend zorgsysteem gecreëerd, dat vooral op ziekte is gericht. Pas als we met een gezondheidsbril naar ons werk kijken, kunnen we mensen bewust maken van eigen veerkracht richting een gezonder leven.”

Overal ter wereld klagen mensen over hun gezondheidszorgsysteem. Het maakt niet uit hoe rijk een land is of welk zorgstelsel ze hebben. Dat ervaarde huisarts Karolien van den Brekel in workshops van het pan-Europese project ‘New narratives for the future of the healthcare workforce’. Dat is opgezet vanuit de Ashoka-group, een internationaal non-profit netwerk voor sociale verandering.

Positive Health International

In 2024 organiseerden Buurtzorg Frankrijk, wellbeing enterprise in het Verenigd Koninkrijk en Positive Health International drie bijeenkomsten, die Ashoka facliliteerde. Daarin werd de fatalistische blik tegenover dromen over de toekomst gezet. Van den Brekel discussieerde met zorgverleners, patiënten, zorgverzekeraars en beleidsmaker uit alle continenten over de toekomst van de zorg. “Britse en Scandinavische landen klagen over burn-out onder zorgverleners. In Letland moeten huisartsen soms drie maanden wachten op een antwoord van een medisch specialist. De Japanners brachten naar voren dat we, ondanks alle verschillen in culturen, vergelijkbare uitdagingen hebben. In alle landen klagen mensen over hun zorgstelsel en zoeken ze de oorzaken van de problemen buiten zichzelf.”

Extra geld en personeel?

Niet dat die kritiek allemaal onzin is. Elk zorgstelsel heeft zijn eigen uitdagingen rond geld, organisatie en personeel. Maar extra geld en personeel zullen de fundamentele problemen in de zorg in veel westerse landen niet oplossen, stelt Van den Brekel. “Als een nieuwe regering bakken extra geld beschikbaar stelt, zal dat vooral tot meer zorgconsumptie leiden. Dan gaan mensen nog een derde of vierde opinie ophalen bij andere deskundigen. De zorgvraag is in principe oneindig groot. De medische innovatie gaat ook steeds verder, dus er kan ook alsmaar meer.”

Betuttelend medische model

Kern van het probleem is dat de huidige zorg is georganiseerd rond ziekte. Zorgverleners zijn op zoek naar een diagnose, waarmee ze een zorgvraag kunnen beantwoorden. Patiënten gaan ook naar de dokter met de verwachting dat die het probleem voor hen zal oplossen. “Het medische model is een betuttelend systeem dat we zelf gecreëerd hebben. Voor huisartsen betekende dit vaak een verwijzing naar een specialist of een pilletje.”

Geen medisch antwoord

Terwijl veel zorgvragen die op het bordje van zorgverleners komen helemaal geen zorgantwoord nodig hebben. Maar 10 á 20 procent van de zorgvragers is geholpen met een medisch antwoord, zo blijkt uit onderzoek van onder meer Alex Jadad. Jadad was met Machteld Huber, oprichter van Positieve Gezondheid, aanjager van een bredere blik op gezondheid. Van den Brekel merkt dat in haar eigen huisartsenpraktijk, waar ze met de methode van Positieve Gezondheid de context van de zorgvraag in kaart brengt. De vragenlijsten geven inzicht in zes dimensies van gezondheid: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen, en dagelijks functioneren. “In negen van de tien keer is er geen medisch antwoord nodig. Het gesprek met patiënten gaat niet over wat het probleem is, maar wat belangrijk voor ze is. Ze krijgen een beter zicht op zichzelf en wat ze zelf kunnen doen om gezond te blijven.”

Menselijkheid en verbinding

Nog een opvallende bevinding in de workshops: de opvattingen over wat goede zorg is, zijn internationaal gelijkluidend. Het maakt niet uit of mensen uit Azië, Afrika of Europa komen, vijf principes komen steeds terug: menselijkheid, verbinding, eenvoud, vertrouwen en werkplezier. “Wat ga je in je werk anders doen om die principes te versterken? Daar kun je vandaag mee beginnen.”

Cultuurverandering

Niet alleen extra geld of personeel, maar een cultuurverandering is wat de zorg nodig heeft, stelt Van den Brekel. Als zorgverleners, -bestuurders en beleidsmakers met een gezondheidsbril naar de zorg kijken, kunnen ze bezien hoe ze kunnen bijdragen aan meer gezondheid en veerkracht van hun patiënten. “Er wordt zo veel geklaagd over het zorginfarct, de crisis in de zorg en het gebrek aan handen aan het bed. Maar zorgverleners hebben zelf de sleutel tot de oplossing in handen. Door de focus niet op de ziekte, maar op gezondheid te leggen. Door aandacht te geven aan wat patiënten belangrijk vinden in hun leven en zingeving. Soms ook door te aanvaarden dat niet alles maakbaar is. Als zorgverleners zelf anders gaan werken, hebben ze meer werkplezier en raken ze minder snel opgebrand.”

Bron: Zorgvisie, 13 augustus 2025